Oktanski broj je mjera otpornosti goriva na detonaciju u motoru s unutarnjim sagorijevanjem. To je numerička vrijednost koja označava sposobnost goriva da se samo-zapali ili detonira pod određenim uvjetima i pritiscima u motoru. Što je oktanski broj viši, to je gorivo otpornije na neželjeno preuranjeno sagorijevanje, poznato kao “klokotanje” ili “klokot”.
Osnovno objašnjenje funkcije oktanskog broja u motoru je sljedeće: Kada se gorivo unese u cilindar motora i stisne visokim pritiskom, treba biti zapaljeno od iskre svjećice u odgovarajućem trenutku. Međutim, nekontrolirano sagorijevanje može se dogoditi prije nego što iskre svjećice iniciraju sagorijevanje, što može dovesti do štetnih efekata, uključujući smanjenje performansi motora, povećanje potrošnje goriva i emisiju štetnih ispušnih plinova.
Da bi se osigurala kvalitetna vožnja i očuvali motor i ostali dijelovi vozila, važno je koristiti gorivo s odgovarajućim oktanskim brojem preporučenim od strane proizvođača automobila. Upotreba goriva s niskim oktanskim brojem u motorima koji zahtijevaju gorivo visokog oktanskog broja može dovesti do neželjenih problema i smanjenja performansi vozila.
U suštini, oktanski broj pruža vozačima i proizvođačima goriva informacije o kvaliteti i performansama goriva, omogućavajući im da odaberu odgovarajuće gorivo za svoje potrebe i zahtjevane performanse motora.
Kako se mjeri oktanski broj?
Postoji nekoliko metoda testiranja koje se koriste za određivanje oktanskog broja goriva. Dvije glavne metode su “metoda istraživanja oktanskog broja” (RON – Research Octane Number) i “metoda motornog oktanskog broja” (MON – Motor Octane Number). Obje metode se koriste kako bi se procijenila otpornost goriva na detonaciju u različitim uslovima rada motora. Evo objašnjenja za svaku od ovih metoda:
- Metoda istraživanja oktanskog broja (RON):
- RON testiranje je laboratorijska procedura koja mjeri otpornost goriva na detonaciju pri niskim i srednjim brzinama motora.
- U ovom testu, gorivo se ubrizgava u specijalni motor sa promjenjivim kompresijskim odnosom.
- Test se sprovodi pri kontrolisanim uslovima i varira se kompresijski odnos dok se ne dostigne tačka kada gorivo počne da se detektuje preuranjeno sagorijevanje.
- Oktanski broj koji se izračunava u ovom testu predstavlja otpornost goriva na detonaciju pri niskim i srednjim brzinama. Ovo je važno za normalnu vožnju i ubrzanje.
- Metoda motornog oktanskog broja (MON):
- MON testiranje takođe se sprovodi u laboratorijskim uslovima, ali ovaj put se mjeri otpornost goriva na detonaciju pri visokim brzinama i pod većim opterećenjem.
- U ovom testu, koristi se motor koji simulira realne uslove vožnje, uključujući visoke brzine i velike opterećenja.
- Kompresijski odnos se ponovo varira kako bi se utvrdila tačka preuranjenog sagorijevanja goriva.
- Oktanski broj koji se izračunava u MON testiranju daje informaciju o performansama goriva pri visokim brzinama i pod opterećenjem.
Kod mnogih goriva, rezultat RON i MON testiranja se obično prikazuje kao “ANT” broj (Anti-Knock Index), koji je prosjek između RON i MON broja. ANT broj se obično koristi kao opšti indikator otpornosti goriva na detonaciju i često se navodi na pumpama kao “oktanski broj” goriva.
Ove metode testiranja igraju ključnu ulogu u proizvodnji goriva i omogućavaju proizvođačima automobila i vozačima da odaberu gorivo koje odgovara zahtijevima motora i pruža optimalne performanse.
Značaj oktanskog broja za performanse motora
Oktanski broj ima značajan uticaj na performanse motora, efikasnost goriva i emisiju izduvnih gasova. Evo detaljnijeg istraživanja kako oktanski broj utiče na ove faktore:
Performanse motora
- Visoki oktanski broj omogućava motoru da efikasno koristi veći kompresijski odnos i veći stepen turbopunjenja, što povećava snagu i obrtni moment motora.
- Sportski automobili i performantni automobili često zahtijevaju goriva s visokim oktanskim brojem kako bi postigli najbolje performanse i ubrzanje.
Efikasnost goriva
- Goriva s višim oktanskim brojem mogu omogućiti motorima bolje iskorišćenje energije goriva, što može dovesti do bolje efikasnosti i manje potrošnje goriva.
- Povećana efikasnost može biti posebno važna u današnje vrijeme kada se traže održive opcije i smanjenje emisija CO2.
Emisija izduvnih gasova
- Oktanski broj takođe igra važnu ulogu u emisijama izduvnih gasova. Goriva s visokim oktanskim brojem mogu smanjiti emisije štetnih gasova, uključujući azotne okside (NOx) i neizgorene ugljikovodike (HC).
- Efikasnije sagorijevanje goriva smanjuje količinu neizgorenih ostataka i emisiju štetnih materija u atmosferu.
- Moderne tehnologije kontrole emisija pomažu u daljem smanjenju štetnih emisija, ali visoki oktanski broj može biti koristan doprinos smanjenju ukupnih emisija.
Važno je napomenuti da visoki oktanski broj nije uvek potreban ili poželjan za sve tipove motora. Motori s nižim kompresijskim odnosom ili manjom snagom mogu efikasno raditi s gorivom s nižim oktanskim brojem. U takvim slučajevima, korištenje goriva s visokim oktanskim brojem može biti nepotrebno i rezultirati nepotrebnim troškovima.
Goriva visokog oktanskog broja
Goriva visokog oktanskog broja su posebne vrste goriva koja imaju veću otpornost na detonaciju i bolje performanse pri visokim brzinama i pod većim opterećenjem. Ova goriva obično imaju veći oktanski broj (RON) od standardnih goriva koja se obično koriste u većini vozila.
Evo pregleda goriva visokog oktanskog broja i njihove primjene u sportskim automobilima i performansama:
- Super Plus (98 RON) ili Premium goriva:
- Super Plus goriva često imaju oktanski broj od 98 RON, što ih čini jednim od najviših oktanskih brojeva dostupnih na pumpama.
- Ova goriva su pogodna za sportske automobile s visokokompresijskim motorima, turbo motorima ili automobilima s naprednim sistemima ubrizgavanja goriva.
- Super Plus goriva pružaju bolje performanse i ubrzanje pri visokim brzinama, što je važno za vozače koji uživaju u dinamičnoj vožnji.
- Goriva za trke (100+ RON):
- Postoje i posebna goriva namenjena trkama i visokoperformansnim automobilima koja imaju oktanske brojeve od 100 ili više.
- Ova goriva obično koriste profesionalni trkači i vlasnici automobila s izuzetno visokom performansom.
- Goriva za trke pružaju maksimalne performanse i omogućavaju motorima da postignu maksimalne brzine i ubrzanje.
- Racing goriva za posebne namjene:
- Postoje i različita specijalna goriva namijenjena za specifične trke, kao što su utrke motocikala, reli trke i druge.
- Ova goriva mogu imati različite kombinacije aditiva i formulacija za prilagođavanje specifičnim zahtjevima i regulativama trka.
Goriva visokog oktanskog broja igraju ključnu ulogu u obezbeđivanju boljih performansi i ubrzanja u sportskim automobilima. Vozači koji uživaju u brzoj i dinamičnoj vožnji mogu imati koristi od ovih goriva, ali je važno koristiti ih samo u automobilima koji su dizajnirani i prilagođeni za korištenje ovakvih goriva.
Tehnološki napredak u povećanju oktanskog broja
Tehnološki napredak u povećanju oktanskog broja goriva ima ključnu ulogu u razvoju motora sa unutrašnjim sagorijevanjem, posebno u benzinskim motorima. Postignuća u ovom području omogućila su proizvodnju goriva s visokim oktanskim brojem i poboljšanje performansi motora. Evo nekoliko tehnoloških inovacija koje su doprinijele povećanju oktanskog broja goriva:
Aditivi za gorivo
- Aditivi su hemijske supstance koje se dodaju gorivu kako bi poboljšali njegove performanse i karakteristike.
- Razvoj specifičnih aditiva omogućio je povećanje oktanskog broja goriva bez značajnih promjena u osnovnoj hemijskoj strukturi goriva.
- Ovo je omogućilo proizvodnju goriva s visokim oktanskim brojem koja zadovoljavaju zahteve modernih motora.
Novi procesi destilacije
- Napredak u tehnologiji destilacije i rafiniranja omogućio je proizvodnju goriva s visokim oktanskim brojem iz različitih sirovina.
- Različiti načini rafiniranja omogućavaju proizvodnju goriva s različitim oktanskim brojevima, što omogućava bolje prilagođavanje zahtevima različitih motora.
Direktno ubrizgavanje goriva
- Tehnologija direktnog ubrizgavanja goriva omogućila je precizniju kontrolu ubrizgavanja goriva i sagorijevanja u cilindru motora.
- Ovo je povećalo efikasnost sagorevanja i omogućilo korištenje goriva s višim oktanskim brojem, poboljšavajući performanse motora.
Poboljšana kompresija
- Povećanje kompresijskog odnosa u motorima može povećati efikasnost sagorijevanja i performanse motora.
- Goriva s visokim oktanskim brojem omogućavaju rad motora s većim kompresijskim odnosom bez rizika od klokotanja.
Inovacije u aditivima za gorivo
- Napredak u razvoju aditiva za gorivo omogućio je poboljšanje karakteristika goriva, uključujući povećanje oktanskog broja.
- Novi aditivi omogućavaju bolje performanse motora, smanjenje emisija štetnih gasova i smanjenje habanja motora.
Sve ove tehnološke inovacije doprinose povećanju oktanskog broja goriva i omogućavaju automobilskoj industriji da proizvodi motore sa većom efikasnošću, boljim performansama i manjim emisijama. Kroz dalji razvoj i istraživanje, možemo očekivati još veće poboljšanje u gorivima i tehnologijama koje će omogućiti još veću efikasnost i smanjenje uticaja na okoliš.
