Masovni protesti koji su 15. marta potresli Beograd ostavili su za sobom niz neodgovorenih pitanja, optužbi i teorija o mogućoj upotrebi nedopuštenog elektroničkog oružja. Dok zvaničnici kategorički negiraju bilo kakvu nepravilnost, građani, studenti i opozicione stranke zahtijevaju nezavisnu međunarodnu istragu.
Šta se desilo na protestima “15. za 15.”?
Ovaj veliki protest organizovao je studentski pokret nakon višemjesečne blokade fakulteta državnih univerziteta. Povod je bio zahtjev za političku i kaznenu odgovornost zbog smrti 15 ljudi u padu nadstrešnice na novosadskoj željezničkoj stanici. Prema podacima policije, na ulicama Beograda okupilo se oko 107.000 ljudi, dok nezavisni izvori tvrde da ih je bilo između 275.000 i 325.000.
Protest je prekinut pod misterioznim okolnostima. Dok su okupljeni minutom šutnje odavali počast nastradalima, nastala je masovna panika. Na snimcima koji su se ubrzo pojavili na društvenim mrežama, vidi se kako masa u jednom trenutku naglo reaguje na nepoznati zvuk. Očevici su tvrdili da su čuli neobičan šum, koji neki opisuju kao zvučni top, dok drugi navode osjećaj pritiska u ušima i vrtoglavicu.
Optužbe i zvanične reakcije
Sumnje da su vlasti upotrijebile elektroničko oružje dovele su do pokretanja peticije kojom se traži međunarodna istraga. Peticiju je za manje od 24 sata potpisalo preko pola miliona ljudi. Potpisnici ističu da je Srbija potpisnica međunarodnih konvencija koje garantuju pravo na mirno okupljanje i izražavanje mišljenja, te da upotreba bilo kakvog prisilnog sredstva koje može izazvati trajne zdravstvene posljedice predstavlja ozbiljno kršenje ljudskih prava.
Srbijanski MUP brzo je demantovao upotrebu zvučnog topa, a odgovornost su odbacili i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, Ministarstvo odbrane i sigurnosna agencija BIA. Zvaničnici tvrde da su tvrdnje o elektroničkom oružju “dezinformacije” i da je u toku istraga o širenju lažnih vijesti.
S druge strane, opozicione stranke, nevladine organizacije i građanski pokreti zahtijevaju nezavisnu istragu i objašnjenje šta je izazvalo paniku. Premijer u ostavci Miloš Vučević čak je izjavio da je vlast spremna pozvati američki FBI i rusku sigurnosnu službu FSB da sprovedu istragu.
Koji su mogući uzroci panike?
Iako nema zvanične potvrde o korištenju bilo kakvog specijalnog oružja, ostaje pitanje šta je izazvalo naglu reakciju mase. Među mogućim objašnjenjima su:
- Psihološki efekat mase – U velikim okupljanjima panika se može proširiti lančano, čak i bez stvarnog uzroka.
- Zvučni fenomen – Moguće je da su se određeni zvučni efekti iz okruženja slučajno poklopili i izazvali nelagodu.
- Sredstva za razbijanje demonstracija – Iako negirano, pojedini izvještaji spekulišu o mogućem korištenju nečujnih frekvencija ili zvučnih impulsa.
- Vanjski faktori – Moguće je da su neki pojedinci u masi izazvali uzbunu bacanjem predmeta ili širenjem glasina.
Šta dalje?
Studenti i dalje insistiraju na odgovoru, a danas su održali protest ispred Ministarstva zdravlja, tražeći istinu i pravdu za sve koji su prijavili simptome poput glavobolje, vrtoglavice i mučnine nakon događaja.
Njihova poruka vlastima je jasna: “Ako nije bio zvučni top, recite nam šta jeste.”
Bez obzira na ishod istrage, incident na protestu “15. za 15.” ostaje ključna prekretnica u političkom i društvenom životu Srbije, a pritisak javnosti na institucije da pruže odgovore i dalje raste.
