Petrovske poklade označavaju kraj perioda svakodnevnog uživanja i radosti, te uvode vjernike u vrijeme posta, molitve i unutrašnjeg preispitivanja. Iako nisu toliko bučne i raskošne kao Bele poklade koje prethode Vaskršnjem postu, Petrovske poklade u sebi nose duboku simboliku porodičnog okupljanja, oproštaja i duhovnog pročišćenja.
Šta su Petrovske poklade?
Petrovske, ili Petrovdanjske poklade, obilježavaju se u večernjim satima pred početak Petrovdanskog posta, koji prethodi prazniku Svetih apostola Petra i Pavla – Petrovdan, 12. jula po novom, odnosno 29. juna po starom kalendaru.
Ovaj dan je poslednja prilika za konzumaciju mrsne hrane prije posta, pa je tradicionalno bio posvećen skromnijoj, ali simbolično značajnoj oporštajnoj trpezi.
Zajedništvo i simbol oproštaja
Porodice se tada okupljaju za večeru, trpeza se dijeli sa komšijama i prijateljima, a darivanje siromašnih smatra se izvorom blagoslova. Iako nešto skromnija od prazničnih gozbi, pokladna večera obično uključuje:
-
meso,
-
jaja,
-
sireve i mliječne proizvode,
-
kolače ili pite.
Ovaj običaj naglašava vrijednost zajedništva i davanja, jer posta ne treba da bude samo uzdržavanje od hrane, već i prilika za moralno i duhovno čišćenje.
Vrijeme za oproštaj i unutrašnji mir
Petrovske poklade su, prema narodnom vjerovanju, i trenutak pomirenja. Ljudi su se međusobno posjećivali, tražili oproštaj, ispovijedali se i molili, kako bi u post ušli „olakšane duše“. Vjerovalo se da:
„Ko uđe u post zlopamtilo i posvađan – neće imati koristi od uzdržanja.“
Lile – plamen pročišćenja
Jedan od upečatljivih običaja, naročito u centralnoj i južnoj Srbiji, jeste paljenje “lila” – buktinja pravljenih od kore trešnje, breze ili suve slame. Mladi su ih nosili kroz selo, paleći vatru i praveći buku kako bi:
-
simbolično spalili sve loše iz prethodnog perioda,
-
otjerali zle duhove,
-
zaštitili kuće, stoku i polja.
Ovaj običaj potiče iz starog narodnog vjerovanja u pročišćavajuću moć vatre.
Veselja, kola i narodne zabrane
U nekim krajevima organizovala su se i pokladna veselja – uz pjesmu, igru i naravno, kolo. To su bili poslednji trenuci radosti i zabave prije tišeg, uzdržanijeg perioda.
Narodna predanja, naročito iz istočne Srbije, bilježe i praznovjerja – poput onog da se na Petrovske poklade ne treba češljati, jer se vjerovalo da bi „kosa mogla otpasti“. Iako bez naučnog osnova, ovakvi običaji svjedoče o bogatom duhovnom nasleđu i odnosu naroda prema svakodnevnim radnjama.
Zaključak: Tišina pred post
Petrovske poklade možda nisu najsvečanije, ali su svakako duboko simbolične. One označavaju prelazak iz doba razdraganosti i svakodnevnog uživanja u doba uzdržanja, tišine i duhovne pripreme.
Podsjećaju nas da:
-
post nije samo odricanje od hrane, već put ka unutrašnjem miru,
-
pomirenje i oproštaj su važni koliko i molitva,
-
duhovni rast počinje sa spremnošću da ostavimo za sobom teret svakodnevice.
U tom smislu, Petrovske poklade predstavljaju tihi, ali značajan korak ka svjetlosti vjere i pročišćenju duše.
